Депутатлик бу фақатгина парламентда қонунлар ёзиш ёки минбарларда нутқ сўзлаш эмас, халқнинг дардига дармон бўлиш билан амалга ошадиган фаолият тури ҳисобланади. Шундан келиб чиқиб, ҳар ой якунида парламент вакиллари қоғозлардан ҳоли ҳолатда аҳоли, яъни, сайловчилар билан учрашувлар ўтказади. Парламентдаги мақомидан ҳақиқий ҳаёт сари йўналган эътибор эгалари бу сафар гапириш билан чегараланмайди, тинглайди, таклифлар тайёрлайди, масалаларга ечим топади. Қисқа қилиб айтганда, одамларни рози қилиш йўлларига бош уради. Чунки депутат унга овоз берган халқнинг қўли, тили ва юрагидир.
Тизим “ғилдираги”ни айлантирувчи таклиф
Халқ ноиблари айни шу кайфият билан жорий йилнинг 30 июль ва 2 август кунлари сайлов округларида бўлиб, одамларнинг дардига қулоқ тутди. Ижтимоий соҳа объектларида назорат-таҳлил тадбирлари олиб борилди. Улар бу сафар қандай масалаларга дуч келди? Жамият ҳаётини янада яхшилаш, одамларга қулайликлар яратиш ва муаммоларни ҳал қилиш бўйича қандай таклифлар илгари сурилди? Бир нечта ҳудудлар мисолида бу саволларга жавоб топишга ҳаракат қиламиз.
Андижон Ўзбекистоннинг ҳудудий жиҳатдан энг кичик бўлишига қарамай, аҳоли сиғими бўйича биринчи ўринда турадиган, жуда зич вилояти саналади. Ҳудуднинг тор географик чегараси аҳолининг кўпайиши билан биргаликда бир қатор ижтимоий- иқтисодий муаммоларни юзага келтириши ҳам табиий жараёндир. Масалан, хизматларга бўлган юқори талаб натижасида инфратузилма имкониятларига юклама ортиши мумкин. Бу эса давлат хизматларидан фойдаланишда ҳақли эътирозларга сабаб бўлади.
Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги ЎзХДП фракцияси аъзоси Анвар Нурматов ҳам ана шундай масаладаги мурожаат билан юзма-юз келди. Депутатнинг шу ойги ҳудудий ўрганишларида кадастр хизмати ходимлари томонидан хатлов ишларини олиб боришда тасдиқланган маҳаллалар режасидан ортда қолинаётгани маълум бўлди. Гап шундаки, бирор-бир ернинг харитаси қоғозда чизилган бўлса-да, уни ҳужжатлаштиришга келганда эса ортга суришлар кузатилмоқда.
Бу кечикишнинг асосий сабабларидан бири кадастр муҳандислари ҳар куни тушаётган аризалар босимида қолган, қурилиш ишлари эса тобора ортиб бормоқда. Иккинчи томондан, ҳар бир янги бино ва иншоот – бу ўлчовчилар учун ортиқча иш, ортиқча вақт, ортиқча босим демакдир. Жойларда алоҳида ўлчаш ва чизмалар чизиш жуда кўп вақт талаб этмоқда. Натижада одамлар амалда бор нарсанинг қоғозда тасдиқланиши ортидан сарсон бўляпти.
Депутат бу ҳолатни инобатга олиб, режалаштириш жараёнини тезлаштириш ва белгиланган муддатларни ўтказиб юбормаслик учун амалий ечим таклиф қилди.
– Масалан, хариталаш жараёнлари фақат ер майдонининг чегараларини аниқлаш билан чекланиб туриши керак, – дейди Анвар Нурматов. – Яъни, дастлаб биноларни батафсил ўлчаш ўрнига, Вазирлар Маҳкамаси қарори билан тасдиқланган маъмурий меъёрларга мувофиқ равишда бинолар ва иншоотлардан фойдаланиш асосга олиниши ўринли бўлади, деб ўйлайман. Бунда ер майдонига нисбатан ҳуқуқ этироф этилгандан сўнг белгиланган маъмурий регламенга асосан бино ва иншоотларни фойдаланишга қабул қилиш мақсадга мувофиқдир.
Шу тарзда, ерга эгалик ҳуқуқи ўз вақтида ҳужжатлаштирилади, бинолардан фойдаланиш эса кейинчалик қонун-қоидалар асосида олиб борилади. Бу ечим орқали на халқнинг мулк ҳуқуқи кечикади, на давлатнинг режалаштириш ишлари тўхтайди. Қисқаси, тизимнинг “ғилдираги” ўз вақтида айлана бошлайди, ишда барака ва унум бўлади.
Халқ корига ярайдиган натижа
Ургут, Булунғур, Жомбой бу партиядан сайланган яна бир депутатнинг учрашув ўтказган ҳудудлари рўйхати. ЎзХДП фракцияси аъзоси Жамол Очилов ҳам ўтган ҳафта якунида Самарқанд вилоятидаги сайловчилар билан мулоқотлар ўтказди. 10 дан ортиқ учрашувда 15 га яқин масала кўтарилди. Аҳоли вакиллари бандлик, тиббий хизмат, даволаниш учун йўланма, ижтимоий хизматлар сифатини яхшилаш каби кундалик ҳаётий эҳтиёжлари юзасидан мурожаатлар қилди. Эътиборлиси, мурожаатларнинг асосий қисмига жойида ечим топилди. Туман ҳамда вилоят даражасидаги масалалар эса белгиланган тартибда ва вақтда ҳал этиладиган бўлди.
– Ҳар сафар ҳудудларга учрашувларга чиққанимда бахтли, хотиржам яшаш учун юртдошларимизга кўп нарса керак эмаслигига такрор ва такрор гувоҳ бўламан, – дейди депутат Жамол Очилов. – Кимдир ишга киришда ёрдам сўраса, яна кимдир кўчасини асфальтлашда кўмак кутади. Депутат эса халқ хизматчиси, унга ёрдам қўли етиб бориши учун муҳим воситачи. Бу ишлар бир боланинг мактабга қийинчиликсиз қатнаши учун йўлни асфальтлаштиришдан тортиб, онахоннинг тиббиёт масканига тез ҳамда осон етиб олиши билан боғлиқ барча масалани қамраб олади. Баъзида эса давлат идорасидаги бирор муаммони ҳал этиш, айрим ҳолларда маҳаллага сув олиб келишга кўмаклашиш ҳам ишимизнинг бир парчаси саналади. Халқ бизга парламент деворлари ичида ёзган қонунларимиздан кўра, уларнинг ҳаётий эҳтиёжларини таъминлашга бош қўшиш масаласидаги хизматларимизга қараб баҳо беради. Оғзаки ваъдаларимиз, ҳужжатларни тасдиқлашимиз эмас, амалий натижалар уларда ишончни оширади.
Масалан, Жомбой туманидаги ҳолатни олайлик. Ижтимоий ҳимоя миллий агентлигининг “Инсон” маркази томонидан ногиронлиги бўлган шахсларга ваучер асосида ногиронлик аравачаларини буюртма бериш амалиёти йўлга қўйилган. Бироқ бу амалиёт баъзи муаммоларни ҳам қаршимизга чиқармоқда. Гап шундаки, ҳозирги кунда берилаётган аравачалар 110 килогача бўлган кишиларга мўлжалланган. Натижада ушбу вазндан ортиқ бўлган шахслар улардан фойдалана олмаяпти. Шу сабабли фуқароларнинг эҳтиёжларини ўрганган ҳолда тадбиркорларга буюртма бериш тизимини йўлга қўйиш керак, деб ўйлайман.
Иккинчи бир масала шуки, агентликнинг “Инсон” маркази томонидан ёшга доир пенсия олувчи эр ва хотинларга санаторийга рўйхатга бир вақтда ариза топширилгани ҳисобга олиниб, айни саналарга белгиланган тартибда йўланмалар бериш тартибини жорий қилиш ҳақида ҳам мурожаатлар бўлди. Ушбу масала юзасидан “Инсон” марказлари фуқаролар билан келишиб, уларнинг эҳтиёжларини ўрганган ҳолда амалга оширилса, мақсадга мувофиқ бўлади, менимча. Бу борада тегишли ташкилотларга таклифларимизни бердик. Умид қиламанки, навбатдаги учрашувлар ҳам халқ корига ярайдиган натижалар билан ниҳояланади.
Ярим асрлик муаммо ҳал этилди
Мирзачўл тумани ташкил топганига ярим асрдан ортиқроқ вақт бўлди. Кескин континентал иқлимга эга бўлишига қарамай, бу вақт давомида ҳудудда талайгина ўзгаришлар амалга оширилди. Айниқса, сўнгги йилларда бу ислоҳотлар бор бўй-басти билан намоён бўлмоқда. Биламизки, аҳоли сони динамикаси иқтисодий-ижтимоий ривожланишнинг суръатига таъсир қилувчи омиллардан биридир. Зеро, ўсиш бу эҳтиёжнинг ҳам ортиши, демакдир. Айниқса, ижтимоий соҳа объектларига, хизматларига бўлган талаб анча юқори. Жиззахда ҳам айни ҳолат кузатилаётганини таъкидлайди фракциямиз аъзоси Муқаддас Ўрозалиева.
Бунга Мирзачўл туман тиббиёт бирлашмаси мисолида назар солсак. Маълум бўлишича, у 1974 йилда ташкил топган бўлиб, тумандаги 48 801 нафар аҳолига тиббий хизмат кўрсатиб келмоқда.
Тиббиёт бирлашмаси 115-ўринли туман марказий шифохонаси, 250 қатновга мўлжалланган кўп тармоқли марказий поликлиника, шунингдек, ҳар бири 100 қатновга мўлжалланган 2 та оилавий поликлиника ҳамда ҳар бири 50 қатновга мўлжалланган “Ипак йўли” ва “Гулзор” оилавий шифокорлик пунктларини ўз ичига олади.
– Мирзачўл туман тиббиёт бирлашмасининг қабул бўлими биринчи, унинг таркибидаги 6-ўринли реанимация бўлими эса иккинчи қаватда жойлашган экан, – дейди депутат Муқаддас Ўрозалиева. – Бино ўтган асрда қурилгани учун замонавий имкониятлардан бебаҳра қолган. Яъни, лифт ўрнатиш учун алоҳида жой назарда тутилган бўлса-да, шу кунгача бу иш якунига етмаган. Ваҳоланки, бу вақт орасида бино бир неча бор капитал таъмирланган, янги тиббий анжомлар билан жиҳозланган. Бироқ бу масала ортга суриб келинган.
Натижада беморларни тор тикка зинапоялардан замбилларда юқорига кўтариб чиқишга тўғри келган. Бу вазиятда беморнинг қариндошлари бўлмаса, кичик тиббий ходимлар ёки шифокорларга қўшимча қийинчиликлар келтириб чиқараётган экан. Февраль ойининг охирида туманга бориб, ўрганишлар ўтказганимизда ушбу муаммога дуч келгандик. Аҳоли мурожаати ҳамда таҳлиллар асосида Соғлиқни сақлаш вазири А.Худаяровга депутат сўрови юборгандим. Ушбу ҳужжат асосида Тиббиёт бирлашмаси биносини лифт билан таъминлаш масаласи дастурга киритилиб, узоқ йиллар ечилмаган муаммо ҳал бўлди.
Бу сафарги учрашувларим айни ушбу маскандан бошланди. У ердаги аҳоли ва ходимлар кайфиятидан куч олиб, вилоятимизнинг бошқа жойларидаги сайловчиларни тинглашга ошиқдим. Чиндан ҳам, халққа қанча яқин бўлсак, шунча ўзимизда ишонч, ишимизда самара бўларкан. Ечимини кутаётган масалалар оз эмас, лекин уларнинг ҳаммасига чора бор. Босқичма-босқич баҳамжиҳатликда камчиликларни бартараф этиш қўлимиздан келади. Ижтимоий-сиёсатнинг бош мезони ҳам шу аслида – халқ ичида бўлиш, уларни қийнаб келаётган муаммоларни ҳал этиш.
Ҳаракат хавфсизлиги бўйича эшитув режалаштирилди
Йўллар ҳаётий эхтиёжларимиздан бири саналади. Чунки улар орқали манзилимизга етамиз. Бироқ ҳудудлардаги айрим йўлларда фуқароларнинг хавфсиз ҳаракатланиши учун етарли шарт-шароит яратилмагани аҳолининг ҳақли эътирозларига сабаб бўлмоқда. Бу каби норозиликларни фуқаролар томонидан ижтимоий тармоқларда билдирилаётган кўплаб фикр ва муносабаларда ҳам кузатиш мумкин. Ушбу масала сайлов округларида депутатлар ўтказган учрашувларда ҳам муҳокама қилинади. Сайловчилар томонидан йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш борасида кўплаб мурожаат ва таклифлар илгари сурилади. ЎзХДП фракция аъзоси Улуғбек Шерматов уларнинг хавотирида асос бор эканини қайд этди.
– Қачонки йўлларимиз равон бўлса, манзилимиз яқинлашади. Ҳаракат хавфсизлиги таъминланса, хотиржамлигимиз ортади. — дейди депутат. – Чунки бир оиланинг ҳаловати ишга ёки ўқишга кетган яқинларининг соғ-саломат уйга қайтиши билан боғлиқдир. Бу эса хоҳлаймизми, йўқми йўлларнинг талабга жавоб бериш даражаси билан ҳам ўлчанади. Аҳоли вакиллари билан учрашувларда йўл чизиқлари ва белгилар, ер ости ёки ер усти пиёдалар йўлаклари мавжуд эмаслигидан шикоятлар эшитамиз. Баъзи аҳоли яшаш жойларида транспорт воситаларининг юқори тезликда ҳаракатланиши ҳақидаги эътирозлар ҳам ўринсиз эмас.
Шундан келиб чиқиб, таҳлилий назорат тадбирларини олиб бордик. Ушбу масала бўйича ўтказилган ўрганишларда йўл инфратузилмасининг лозим даражада ташкил этилмагани сабабли инсон ҳаётига хавф солувчи кўплаб йўл-транспорт ҳодисалари содир бўлаётгани маълум бўлди. Шунингдек, тирбандликлар ва ҳаракат хавфсизлиги билан боғлиқ қатор масалалар аниқланди. Муаммолар ечимини таъминлаш учун ҳуқуқий асосларимиз эса етарли.
Хусусан, 2022 йил 11 февраль куни Президент раислигида ўтказилган видеоселектор йиғилишида автомобиль йўлларида инсон хавфсизлигини ишончли таъминлаш ва ўлим ҳолатларини камайтириш бўйича Давлат йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматига қатор вазифалар юклатилган эди. Бундан ташқари, Президентнинг 2022 йил 4 апрелдаги қарори билан Ички ишлар вазирлиги Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати ҳузурида “Хавфсиз йўл ва хавфсиз пиёда” республика жамғармаси ташкил этилган.
Ушбу жамғарма маблағлари шаҳарлар ва бошқа аҳоли пунктлари кўчаларида йўл чизиқларини чизиш, йўл ҳаракатини ташкил этишнинг техник воситаларини ўрнатиш, йўл инфратузилмасини ривожлантириш йўналишидаги лойиҳаларни молиялаштириш каби мақсадлар учун сарфланиши белгиланган.
“2022 – 2026 йиллар давомида республика ҳудудида амалга оширилиши мўлжалланган “Хавфсиз ва равон йўл” умуммиллий дастури”да эса йўл инфратузилмасини такомиллаштириш ва хавфсиз ҳаракатланиш шароитларини яратиш орқали йўлларда авария ва ўлим ҳолатларини кескин қисқартириш, шу жумладан, ҳаракатни бошқариш тизимини тўлиқ рақамлаштириш ва жамоатчиликнинг ушбу соҳадаги ишларда кенг иштирокини таъминлашга қаратилган вазифаларни амалга ошириш назарда тутилган. “Ўзбекистон-2030” стратегиясининг 87-мақсадида ҳам жиддий оқибатлар билан боғлиқ йўл-транспорт ҳодисалари сонини камида 50 фоизга камайтириш белгиланган.
Бугунги кунга қадар нима ишлар қилинди? Қандай чоралар кўрилмоқда? Нега ҳануз муаммонинг илдизига тўлиқ етиб боришнинг имкони бўлмаяпти? Шу каби саволларнинг жавоби табиийки тегишли мутасаддиларда. Аниқланган камчиликлардан келиб чиқиб, ушбу масала бўйича йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлашга жавобгар субъектларнинг ахборотини фракция йиғилишида эшитиш режалаштирилган. Умид қиламанки, улардан олинадиган жавоблар сайловчилар ҳузурига ёруғ юз билан боришимизни таъминлайди.
Зилола УБАЙДУЛЛАЕВА,
“Ўзбекистон овози” мухбири.