2024 yil 22 aprel kuni O‘zbekiston aholisi soni 37 millionga yetdi. Esingizda bo‘lsa, 36 millionlik marrani 2022 yil 8 dekabr kuni bosib o‘tgan edik. Qarang, 1 yilu, 4 oyda biz yana 1 millionga ko‘paydik. O‘zbekistonda aholi sonining oshishi muammomi yoki imkoniyatmi?

• Masalan, aytaylik, avvalgi yillarda tug‘ilishlar soni 700-800 mingni tashkil etgan bo‘lsa, 2018 yildan hozirgi kungacha 920 ming – 960 mingni tashkil etmoqda. Bu ijtimoiy soha obyektlariga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Masalan, maktablarga chiqayotgan bolalar sonini olaylik. Avvalgi yillarda o‘rtacha 700 mingga yaqin yoki 680 mingta bola birinchi sinfga qabul qilingan bo‘lsa, keyingi va undan keyingi yillarda ushbu bolalar soni 900 mingtadan oshishi kutilmoqda. Buning asosiy sabablaridan biri bu yuqori tug‘ilish ko‘rsatkichidir, – Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti xodimi Muhabbat Ahmedova. – Aytish kerakki, bugungi kunda global muammoga aylangan aholi orasida “qarish” muammosi O‘zbekistonda hali kuzatilmayapti. Bizning prognozlarga ko‘ra, yaqin 10 yilda bu kuzatilmaydi. Lekin shunga qaramasdan, mehnatga layoqatli yoshdan katta bo‘lgan aholi soni sekin-asta oshish ulushi kuzatilmoqda. Bu esa albatta, pensiya jamg‘armasiga katta ta’sir o‘tkazadi. Shuningdek, sog‘liqni saqlash tizimiga, qarialarning ko‘p bo‘lishi ijtimoiy xodimlar sonining oshishiga, pensiyaga ajratilayotgan jamg‘armalarning kengayishiga va umuman olganda, bugungi pensiya tizimini ko‘rib chiqishni talab etadi. Bir so‘z bilan aytganda, aholi sonining o‘sishi inson kapitaliga sarmoyalar kiritishni taqozo etadi.

Aholi sonining o‘sishi yomon, deb ayta olmayman. Shunga qarab siyosat olib borish kerak. Aholi sonining ko‘p bo‘lishi bu jamiyatning, respublikaning boyligi, deb o‘ylayman.

Oilani rejalashtirish vaqti keldimi?

Mutaxassislarning aytishicha, demografik jarayonlar aholining tabiiy ko‘payishi nafaqat obyektiv omillarga, balki nikoh-oila munosabatlari, o‘zlarining xohish-istaklariga ham bog‘liqdir. Bugungi kunda yoshlarning o‘z oilalarini ongli ravishda rejalashtirayotganliklarini keltirish mumkin. Bundan tashqari tug‘ilish darajasiga nikoh va ajralishlar miqdorining o‘zgarishi ham ta’sir qiladi. Yosh oilalarda uy-joy muammosi, yashash joyini o‘zgartirish, ayollarning ijtimoiy ishlab chiqarishga keng jalb qilinganligi tug‘ilish darajasining kamayishiga olib keluvchi asosiy omillardan biridir.

Oilani to‘g‘ri rejalashtirish, eng avvalo, bolalarga zarur bo‘lgan barcha moddiy va nomoddiy ne’matlar – sifatli ta’lim, oziq-ovqat, uy-joy bilan ta’minlash uchun muhim ahamiyatga ega.

Laziza Sherova, “O‘zbekiston ovozi” muxbiri.